Το Σαββάτο 18 Ιανουαρίου η πανήγυρις του Αγίου Αθανασίου στο Καλαμπάκι.

-Οι κάτοικοι στο Καλαμπάκι της Δράμας, τηρώντας από το 1922 και χωρίς διακοπή στο πέρασμα των χρόνων την παράδοση των προγόνων τους, που κατάγονταν από το Κρυόνερο της ανατολικής Θράκης, αναβιώνουν κάθε χρόνο, στις 18 Ιανουαρίου, ανήμερα της εορτής του Αγίου Αθανασίου, το γνωστό έθιμο του "κουρμπανιού". Έτσι και φέτος, στο Καλαμπάκι στήθηκε χθες μεγάλη γιορτή για την αναβίωση του "κουρμπανιού", που είναι άρρηκτα συνυφασμένο με τους ανθρώπους της περιοχής. Από το 1979, έτος ίδρυσης του Μορφωτικού Πολιτιστικού Συλλόγου Καλαμπακίου και μέχρι σήμερα, το έθιμο γίνεται με την αποκλειστική ευθύνη, οργάνωση και εποπτεία του συλλόγου και την καθοριστική συμμετοχή των "κουρμπανατζήδων", των ανθρώπων δηλαδή, που κάθε χρόνο δραστηριοποιούνται και προσφέρουν την εθελοντική εργασία τους και το μεράκι τους.

Το ιστορικό του εθίμου

-Σύμφωνα με την παράδοση, ο Θεός, κάθε χρόνο, το ξημέρωμα της γιορτής του Αγίου Αθανασίου, έστελνε στο προαύλιο του ναού των Κρυονεριτών ένα ελάφι, το οποίο αφού ξεκουραζόταν, "θυσιαζόταν" με την ευλογία του ιερέα, νωρίς το πρωί της γιορτής, από τους "κουρμπανατζήδες", οι οποίοι το μαγείρευαν και στη συνέχεια το μοίραζαν σε όλους τους κατοίκους. Το φαγητό αυτό ονομάστηκε κουρμπάνι, που στην τουρκική γλώσσα έχει την έννοια της θυσίας αλλά και της προσφοράς. Μια χρονιά που τα χιόνια ήταν πολλά, το ελάφι άργησε να έρθει και οι "κουρμπανατζήδες", θορυβημένοι από την καθυστέρηση, επέσπευσαν τη θυσία χωρίς να το αφήσουν να ξεκουραστεί, όπως το έθιμο απαιτούσε. Έκτοτε, το ελάφι δεν ξαναφάνηκε ίσως γιατί, όπως πίστευαν οι Κρυονερίτες, ο Θεός θύμωσε μαζί τους, επειδή δεν τήρησαν τους κανόνες της θυσίας. Από τότε, στη θέση του ελαφιού χρησιμοποιούσαν ταύρο ή αγελάδα.

Το κουρμπάνι είναι κοινωνία ανθρώπων

Κοινωνία ανθρώπων χαρακτηρίζει το κουρμπάνι η πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Καλαμπακίου, Αθανασία Θεοδωρίδου, και επισημαίνει: "Σ' αυτή την κοινωνία ανθρώπων όλοι προσέφεραν και όλοι ελάμβαναν, το ίδιο ακριβώς γίνεται μέχρι σήμερα. Όταν βγαίνουμε στο χωρίο και γυρνάμε σπίτι- σπίτι και πόρτα- πόρτα, σε όλους τους κατοίκους, φτωχούς ή πλούσιους, ο καθένας δίνει από το πλεόνασμα ή το υστέρημά του. Όταν θα έρθει η ώρα να χτυπήσει η καμπάνα για να διανεμηθεί το κουρμπάνι, τότε, ο καθένας που προσέφερε έχει δικαίωμα να λάβει. Αυτό είναι κοινωνία ανθρώπων και αυτό είναι το πιο διαχρονικό μήνυμα. Είναι αυτό το μήνυμα της προσφοράς που συνδέει το κουρμπάνι το χθες με το σήμερα". 

Όπως, εξάλλου, επισημαίνει η κ. Θεοδωρίδου, οι δύσκολες εποχές ήταν αυτές που "γέννησαν" τα πανηγύρια, τα οποία κρατήθηκαν μέχρι σήμερα. "Πριν από λίγους μήνες- τονίζει- με ρώτησαν κάποιοι εδώ στο χωριό, αν φέτος θα κάνουμε το κουρμπάνι λόγω της οικονομικής κρίσης. Τους απάντησα τότε ότι τα πανηγύρια ήταν για τις δύσκολες μέρες, όχι για τις καλές που μάθαμε εμείς. Ήταν λοιπόν επιτακτική ανάγκη να το διοργανώσουμε και φέτος για να φέρουμε τον κόσμο πιο κοντά. Γι' αυτό ακριβώς το λόγο, η διοργάνωση του κουρμπανιού από το 1922 που ήρθαν οι πρόσφυγες δε σταμάτησε ούτε για μια στιγμή να πραγματοποιείται". Εντυπωσιακή είναι η συμμετοχή του νέου κόσμου σ' αυτή τη μεγάλη λαϊκή γιορτή στους δρόμους και την κεντρική πλατεία του Καλαμπακίου. Οι νέοι άνθρωποι, άντρες και γυναίκες, συμμετέχουν ενεργά, διασκεδάζουν και το σημαντικότερο βοηθούν.

Περιγραφή του εθίμου

Το έθιμο, μεταφέρθηκε αυτούσιο στο Καλαμπάκι από τους Κρυονερίτες και με το πέρασμα των χρόνων, διαμέσου των γενιών που ακολούθησαν οι απόγονοι των πρώτων προσφύγων, το αναβίωναν με ευθύνη των "κουρμπανατζήδων". Με τα χρόνια, το χωριό μεγάλωνε και οι κάτοικοί του, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους, διαφύλαξαν το κουρμπάνι, θεωρώντας το πανηγύρι του Αγίου Αθανασίου το μεγαλύτερο γεγονός στην κοινωνική ζωή του χωριού. Το 1979 ιδρύεται από τους κατοίκους του Καλαμπακίου ο Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος και περνά στα χέρια του η ευθύνη της διάσωσης και διατήρησης των τοπικών εθίμων και παραδόσεων. Αρχικά, με την επιμέλεια και τη συμμετοχή του Μορφωτικού Πολιτιστικού Συλλόγου συγκροτείται επιτροπή κουρμπανιού. 

-Οι "κουρμπανατζήδες" και τα μέλη του συλλόγου συγκεντρώνουν από όλους τους κατοίκους προσφορές σε σιτάρι, καλαμπόκι ή χρήματα. Η καθιερωμένη "γύρα" στο χωριό γίνεται συνήθως το πρώτο Σάββατο ή την Κυριακή, μετά τη γιορτή του Αϊ- Γιάννη, στις 7 Ιανουαρίου. Νωρίς το πρωί, συγκεντρώνονται όλοι οι εθελοντές κάθε ηλικίας και ξεκινούν πεζοί, με αγροτικά αυτοκίνητα να τους συνοδεύουν για να φορτώνουν τις προσφορές σε καλαμπόκι. Με κέφι και χτυπώντας τους τενεκέδες γυρνάνε όλο το χωριό, πόρτα-πόρτα, σε όλα ανεξαιρέτως τα σπίτια, ζητώντας τη συνδρομή των κατοίκων για να γίνει το κουρμπάνι. Με τα χρήματα που συγκεντρώνονται και την πώληση του καλαμποκιού που προσφέρθηκε αγοράζονται οι αγελάδες που θα χρησιμοποιηθούν στο κουρμπάνι.

-Σήμερα, με την αύξηση του πληθυσμού στο Καλαμπάκι ένα ζώο δεν είναι αρκετό, γι' αυτό χρησιμοποιούνται τέσσερα ή και περισσότερα ζώα. Το σιτάρι που συγκεντρώνεται και προσφέρεται θα γίνει πλιγούρι, το πρωί της παραμονής, στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας από τους κουρμπανατζήδες για να βράσει στη συνέχεια μαζί με το κρέας. Το απόγευμα της παραμονής του πανηγυριού στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που χρονολογείται από το 1908, τελείται μέγας πανηγυρικός εσπερινός και πραγματοποιείται η περιφορά της εικόνας του Αγίου Αθανασίου. Παράλληλα, τοποθετούνται στο προαύλιο της εκκλησίας είκοσι και πλέον καζάνια, τα οποία χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του "κουρμπανιού". 

-Το κρέας τεμαχίζεται και μπαίνει στα καζάνια. Μόλις πέσει η νύχτα, ξεκινάει το γλέντι στις ταβέρνες του Καλαμπακίου με νταούλια και ζουρνάδες. Το έναυσμα δίνουν ο Πολιτιστικός Σύλλογος και οι κουρμπανατζήδες, που με τη συνοδεία οργάνων γυρίζουν στο κέντρο του χωριού για να καταλήξουν σε κάποια ταβέρνα. Αργά το βράδυ της 17ης Ιανουαρίου, μπαίνει φωτιά στα καζάνια και ξεκινάει το βράσιμο του κρέατος. 

-Η νύχτα είναι μεγάλη, συνοδεύεται με τσίπουρο, πειράγματα και συνεχή εποπτεία στα καζάνια. Ανήμερα της γιορτής, τελείται Θεία Λειτουργία. Αμέσως μετά, όλοι οι παρευρισκόμενοι γεύονται τον πρώτο μεζέ κι ένα ποτηράκι τσίπουρο, που τους κερνούν τα μέλη του Συλλόγου. Ακολουθεί ο χορός στην πλατεία και το γλέντι ανάβει με περιπλανώμενους οργανοπαίχτες στις υπαίθριες καντίνες που έχουν στηθεί. 

-Παράλληλα, στο χώρο του κουρμπανιού οι κουρμπανατζήδες ετοιμάζουν το πλιγούρι που βράζει στο ζωμό του κρέατος. Αργά το μεσημέρι, αφού έχει ολοκληρωθεί η παρασκευή του "κουρμπανιού", χτυπούν οι καμπάνες, οι οποίες καλούν τον κόσμο να έρθει στο προαύλιο της εκκλησίας για να αρχίσει η διανομή του. Σε μια σεμνή τελετή, μπροστά στα καζάνια, ο ιερέας ευλογεί το κουρμπάνι και αμέσως μετά τα μέλη του Συλλόγου το μοιράζουν σε όλους τους κατοίκους, αλλά και σε όλους όσοι βρίσκονται στο Καλαμπάκι εκείνη τη μέρα. 

-Μετά τη διανομή του φαγητού, οι "κουρμπανατζήδες", μαζί με όλους τους προσκεκλημένους, ξεκινούν το χορό από το προαύλιο της εκκλησίας και τον οδηγούν στην πλατεία, όπου και τον συνεχίζουν με τη συνοδεία νταουλιών και ζουρνάδων. Ο δήμαρχος Καλαμπακίου, Τάσος Χατζηλαζάρου, τονίζει την ανάγκη της διατήρησης όλων αυτών των εθίμων, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι των παραδόσεων που συνθέτουν οι κάτοικοι του νέου πλέον διευρυμένου Δήμου Καλαμπακίου, που στο πλαίσιο του "Καλλικράτη" συνενώθηκε με το γειτονικό Δήμο Δοξάτου. Ο κ. Χατζηλαζάρου σημειώνει ακόμα ότι οι δραστηριότητες αυτές των ανθρώπων είναι μια ευκαιρία για τη σύσφιξη των μεταξύ τους σχέσεων, αλλά και για τη γνωριμία των νεότερων με τα έθιμα και τις παραδόσεις που έφερνα οι προγονοί μας από τις αλησμόνητες πατρίδες. 

http://mikrasiatis.gr