Μήνας Νοέμβριος-λαογραφικά έθιμα-παροιμίες.

 

«Ούτε Τσομπάνος στα βουνά, ούτε ζευγάς στον κάμπο»

-Ο πλέον μυστηριώδης και ιδιόμορφος μήνας του χρόνου. Είναι μια περίοδος μελαγχολική, επειδή πλησιάζει ο χειμώνας, αλλά και γεμάτη αισιοδοξία για τη συγκομιδή, που θα βοηθήσει σε εύκολο ξεχειμώνιασμα. Είναι ο μήνας που θυμίζει πότε καλοκαίρι και πότε το επερχόμενο χειμώνα.

-Έχει 30 ημέρες. Ονομάστηκε έτσι από το λατινικό novem δηλ. 9 γιατί ήταν ο ένατος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου. Οι Ρωμαίοι τον είχαν αφιερώσει στον Ποσειδώνα και γιόρταζαν τα Ποσειδώνια.

-Το ουράνιο σημάδι που κυριαρχεί τον μήνα Νοέμβριο και οργανώνει τις εργασίες των ελλήνων αγροτών και κτηνοτρόφων, είναι ο αστερισμός της Πλειάδας, δηλαδή η Πούλια, όπως την ονομάζει ο λαός μας. Η ανατολή της Πούλιας στα τέλη Μαϊου και η δύση της στα μέσα Νοεμβρίου λίγο πριν την ανατολή του ηλίου, σημαδεύουν αντίστοιχα την αρχή του καλοκαιριού και την αρχή του χειμώνα, η δύση της τοποθετείται στις 14 Νοεμβρίου ανήμερα της γιορτής του Αγίου Φιλίππου.

-Ο λαός τον αποκαλεί Βροχάρη (γιατί έχει πολλές βροχές), Χαμένο (γιατί έχει τις μικρότερες σε διάρκεια ημέρες), Ανακατεμένο (από τον άστατο καιρό), Σκιγιάτης ή Νυκτιάτης ( έχει πολύ σκιά, και μεγαλη νύχτα), Παχνιστής (εξαιτίας της πάχνης), Κρασομηνάς (επειδή τότε άνοιγαν τα καινούρια κρασιά), Μεθυστής (επειδή όσοι δοκιμάζουν τα νέα κρασιά μεθάνε), Φιλιππιάτης (14-11 εορτή του Αγ. Φιλίππου). -Λέγεται και Σποριάς (μιας κι είναι ο καταλληλότερος μήνας για τη σπορά στα στάρια και τα όσπρια) σε άλλα μέρη τον αποκαλούν και Μεσοσπορίτης (γιατί τότε οι περισσότεροι γεωργοί βρίσκονται στο μέσο της σποράς), Ξυλευτής (αυτόν τον μήνα οι αγρότες κόβουν ξύλα και τα αποθηκεύουν για να ζεσταίνονται και να κάνουν τις δουλειές τους, τις μέρες του χειμώνα). Επίσης οι μελισσοκόμοι μεταφέρουν και τοποθετούν τις κυψέλες σε μόνιμες χειμωνιάτικες θέσεις. Βασική εργασία είναι το ” ξελάκωμα” στα αμπέλια. Στην περιοχή  της Ορεινής Τριφυλίας αυτόν τον μήνα τον περιμένει με ανυπομονησία η αγροτιά, γιατί αρχίζει το μάζεμα των ελιών, το ευλογημένο λάδι, βασική τροφή της αγροτικής οικογένειας, θα αποθηκευθεί στις “τζάρες” ή στις “λαδούσες” για τις ανάγκες του σπιτιού και για τις οικονομικές ανάγκες.

Στην Αγιάσο της Λέσβου, στο τέλος της συγκομιδής, γινόταν ολόκληρη γιορτή. Ένας από τους ραβδιστές μπήγει ανάποδα το ραβδί του στη γη και του βάζει φωτιά, πιστεύοντας πως όταν λυγίσει το μακρύ ραβδί, θα λυγίσουν και οι ελιές του χρόνου από το βάρος των καρπών.

ΕΘΙΜΑ-ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ:

-Οι γυναίκες στύβουν τις ελιές, με το μαύρο ζουμί τους, αλείφουν το πρόσωπό τους και χορεύουν γύρω από τη φωτιά, πετώντας τα καλάθια τους με ευχές στο νοικοκύρη, να έχει του χρόνου περισσότερο καρπό και στις ανύπαντρες να παντρευτούν.
-Στις 3/11 Αίνο Θράκης, δεν άφηναν τα παπούτσια τους έξω από το σπίτι, όπως συνηθιζόταν αλλά τα έπαιρναν μέσα, «ίνα μη ιδών αυτά ο αρχιστράτηγος Μιχαήλ, ενθυμηθεί αυτούς και αναλάβει εκ της ζωής»

-Στις 11/11 (του Αγ. Μηνά), οι τσοπάνηδες τον επικαλούνται για να βρουν ζώα που έχουν χάσει.

-Οι γυναίκες δεν ανοίγουν ψαλίδι, με τη μαγικοδεισιδαιμονική σκέψη «να’ ναι το στόμα του λύκου κλειστό», ή στο σπίτι του τσοπάνη έκαναν ένα σπάγκο από μαλλί του προβάτου και το έδεναν 3 φορές. Έτσι πίστευαν ότι ο λύκος δε θα έκανε κακό στο κοπάδι τους. Αλλά έτσι «έραβαν» και τα κακά στόματα του χωριού.
-Στις 26/11 (του Αγ. Στυλιανού), στον Βώλακα-Δράμας, οι γυναίκες (όσες είχαν παιδιά) δεν δούλευαν, αλλά έβραζαν σιτάρι και το πήγαιναν στην εκκλησία και το μοίραζαν για υγεία, για να ζήσουν τα παιδιά.

-Στις 30/11 (του Αγ. Ανδρέα), οι γυναίκες στο Βόιο Κοζάνης, έκαναν τηγανίτες (λαγγίτες), "για να μην τρυπήσει το τηγάνι". Απ’ αυτές έτρωγαν όλοι και έδιναν και στα ζωντανά.

-Του Αγίου Ανδρέα στις 30 Νοεμβρίου τηγανίζουν “λαλαγγίδες” (τηγανίτες), “για να μην τρυπήσει το τηγάνι”. Από τις λαλαγγίδες έτρωγαν όλοι, η οικογένεια, οι γείτονες και τα ζωντανά του σπιτιου.

-Η εορτή του Χριστιανισμού που δεσπόζει αυτό το μήνα είναι “ΤΑ ΕΙΣΟΔΙΑ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ”.
-Στις 21 Νοεμβρίου, είναι η ανάδειξη του θεϊκού γυναικείου στοιχείου στον Χριστιανισμό, και η τυπική γιορτή της σποράς. Την μέρα αυτή οι γεωργοί έχουν αργία και τρώνε ένα ειδικό φαγητό, τα λεγόμενα “πολυσπόρια”. γι΄αυτό η γιορτή ονομάζεται επίσης “Της Παναγιάς της πολυσπορίτισσας”. Τα πολυσπόρια βράζουν λίγους σπόρους από κάθε είδος δημητριακά, και όσπρια προσθέτοντας σταφίδες, μύγδαλα, καρύδια και πετιμέζι. Τα πολυσπόρια τα ανταλλάσσουν μεταξύ τους και ανταλλάσσουν ευχές.

-Ο Νοέμβρης ονομάζεται και Άϊ-Ταξιάρχης, Άϊ-Στράτηγος και Αρχαγγελιάτης από την γιορτή στις 8 του μήνα των Ταξιαρχών. την μέρα αυτή πιστεύει ο λαός ότι ο Αρχάγγελος Μιχαήλ γράφει στο τεφτέρι του τις ψυχές που θα πάρει μέσα στο χρόνο. Γι΄αυτό έλεγαν: ” Σήμερα μην κοιτάζεις δουλειές. Ο Μιχαήλ Αρχάγγελος σε γράφει στο χαρτί του και παίρνει την ψυχή σου”.

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΗΝΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟ

«Νοέμβρη οργώματα κι ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές».

«Το Νοέμβρη και Δεκέμβρη φύτευε καταβολάδες».

«Η Πούλια βασιλεύοντας, το μήνυμά της στέλνει. Ούτε τσοπάνος στα βουνά ούτε ζευγάς στους κάμπους».

«Άι- Μηνάς εμήνυσε του πάππου του χειμώνα: -Έρχομαι ή δεν έρχομαι και τ’ Άι- Φιλίππου αυτού είμαι».

«Αν τ’ Άη Φιλίππου λείπω, τ’ Άγια, των Αγιών δε λείπω».

«Ο άη- Μηνάς εμήνυσε, πούλια μη ξημερώσει».

«Ο Νοέμβρης έκλεισε, τα ζευγάρια είν΄ στο στάβλο κι ούτε ζευγάς στον κάμπο».

«Ο Νοέμβρης σαν θα έλθει τα γομάρια μέσα κλείνει».

«Οποίος σπείρει τον Νοέμβρη ούτε σπόρο δεν Θα πάρει».

«Όταν έρθει ο Νοέμβρης σιγομπαίνει ο χειμώνας».

«Σ’ τσι τριάντα, τ’ Αγι-Αντριός, αντριεύεται το κρύο».

«Της ελιάς το φύλλο κι αν χαθεί, πάλι θε να ξαναβρεθεί».

«Τον Οκτώβρη τα κουδούνια, το Νοέμβρη παραμύθια».

«Του Σαρανταμέρου η μέρα «καλημέρα» – «καλησπέρα».

 ΠΗΓΗ: http://users.sch.gr/vaxtsavanis/noembrios.html

https://stilida.com/politistika/i8i-e8ima/laografia-noembriou-onomasies-e8ima-prolipseis-paroimies/